Sjabbat

Vrijdagmiddag – iedere week stress

Sjabbat – iedere week feest

Met een krijtje schrijf ik de tijden op de schoolbordmuur in onze woonkamer. Iedere week begint onze rustdag net op een ander tijdstip. We leven met de natuur mee. De zon, de maan, de sterren. Met mijn Joodse agenda in de hand (we kunnen nu eenmaal niet altijd de lucht even helder zien…) noteer ik de tijd waarop de sterren ons vertellen wanneer de kaarsen aangestoken mogen worden. Onze dagen beginnen niet bij de ochtend, maar juist bij het vallen van de nacht.

Sjabbat start in deze tijd van het jaar (december) heel vroeg. Deze week begint om 16:15 onze vrijdagavond. Precies om die tijd valt de schemer in. Onze feestdag eindigt weer wanneer er drie sterren te zien zijn aan de hemel op zaterdagavond. Daartussen genieten we van alles wat we vrijdag hebben voorbereid.

Op de dag voorafgaand aan sjabbes is het de hele dag onrustig in huis. Samen met mijn dochters doorloop ik het hele voorbereidingsritueel. Ik ben erg gehecht aan mijn vrijdag thuis. We bakken gevlochten broden en maken het huis schoon. Soms doen we wat honing of rozijnen door het brooddeeg, soms “beschilderen” we ze met ei en bestrooien we ze met sesamzaad of maanzaad. Hoe dan ook trekt de geur van sjabbat door het huis. We koken vast wat eieren voor de lunch van de volgende dag en roosteren groenten voor de salades. Familiegerechten uit alle windstreken stapelen zich op in de koelkast. Gegrilde paprika en komijnworteltjes van mijn Algerijnse oma en viskoekjes van de andere kant van de familie. Soms zie ik toeristen voorbij onze keuken wandelen en even onze geuren opsnuiven onder het open kiepraam in ons kleine straatje in de Enkhuizer binnenstad. Ze ruiken onze roots. Knoflook en de geur van in wijn en tomaten gestoofde vis. Een stukje Noord-Afrika en een vleugje Oost-Europa in West-Friesland.

We halen de grote waterketel uit de kast, vullen hem met water en klikken hem aan. Het begint direct te koken en zal de hele sjabbat heet blijven. We mogen die dag niet koken, niet werken. We dekken de tafel mooier dan normaal, leggen de nog warme broden op een speciale broodplank en draperen er een mooi versierd kleedje overheen. Mijn oudste dochter klimt op de leuning van de bank om van een plankje de zilveren kiddoesjbeker te pakken. Die zal straks gevuld worden met wijn. Mijn man zal daar een zegening over zingen in het Hebreeuws. Een heerlijk vooruitzicht. Tijd om daar bij stil te staan is er alleen nog niet. In de laatste uurtjes, de laatste minuten voor de start, gaan de kinderen door de wasstraat en hijsen ze elkaar en zichzelf in zelfgekozen outfits. We kleden ons mooier aan dan anders want die dag is anders dan de andere dagen in de week. De sjabbat komt elke vrijdagavond terug. En of het nou vroeg of laat begint, iedere week is het weer een race tegen de klok. Er wordt nog wat geroepen: ‘Staan de lampen goed? Is de oven uit? De verwarming op timer? Kaarsen klaar? Zet de wijn nog even in de koelkast!’.

Terwijl ik gehaast en toch zo relaxed mogelijk een douche neem, hoor ik van beneden sjabbatliedjes uit de speakers komen en weet ik dat de kaarsen worden klaargezet en ik niet de enige ben die zich verheugt. Eenmaal beneden controleer ik of alle telefoons/tablets/computers/fototoestellen  opgeborgen liggen.

Met hun mollige vingertjes pakken mijn dochtertjes een muntje en gooien die nog vlak voor we de kaarsen aansteken in de tzedaka-bus, een spaarpotje waarvan we de inhoud doneren aan liefdadigheid. Mijn meisjes steken alle drie één kaarsje aan. Ik steek er vijf aan, voor elk gezinslid eentje. Ik wapper met mijn handen over de kaarsen, voel de warmte en leg mijn handen op mijn ogen. Ik spreek de bracha (zegening) uit over het licht en houd mijn handen altijd nog iets langer voor mijn ogen. Ik denk dan even aan de week die achter me ligt, aan de dingen die me gegeven zijn. Als ik mijn handen weer laat zakken, wensen we elkaar: ‘sjabbat sjalom’, een vredige sjabbat. De sjabbat komt elke vrijdagavond terug. Toch is het iedere keer weer even stressvol, maar ook even speciaal. Niet alleen omdat we het weer op tijd hebben gehaald maar ook omdat het geen enkele moeite kost om even onze smartphones opzij te leggen. Maar voor een koningin, een wonderschone bruid (zo ontvangen we de sjabbat) is dat geen enkel probleem en doet het zelfs weer een beetje pijn om haar uit te zwaaien op zaterdagavond.

Gelukkig is ze er een week later weer! Ik zou niet meer zonder haar kunnen.