Corry Blok-Plas
Hoe is dit zo gekomen?
Ton Klaver (1942) is geborenen opgegroeid in Alkmaar en daar is ook water, namelijk het Noordhollandsch Kanaal en iets verder het Alkmaardermeer. Al vroeg werd de interesse voor varen en zeilen aangewakkerd bij Ton. Dit was bij de zeeverkenners, een scoutingvereniging waarvan hij de afdeling in Alkmaar hielp oprichten. Ook zeilde hij samen met zijn broer Richard met een sloep op het Alkmaardermeer. Toen zij in de jaren zeventig, dat Alkmaardermeer toch een beetje te klein vonden, wilden ze overstappen op het IJsselmeer. Hiervoor werd een oude botter gekocht, die nog even gerestaureerd diende te worden. Dit nam zes jaar in beslag maar daarna hebben de broers met veel plezier zo’n vijftien jaar met de botter HZ 45 gezeild. Daarna volgden een Staverse jol, de HL 62 en tenslotte een Lemster aakje, de LE 10. Door ziekte kwam er aan het actieve zeilen een einde.
Uit het bovenstaande blijkt niet alleen de liefde voor water en het zeilen maar ook die voor historische vissersschepen. Het is daarom niet vreemd dat Ton, na zijn werkzame leven, als vrijwilliger bij het Zuiderzeemuseum aan de slag ging. De beste plek voor hem was natuurlijk de Markerhaven, waar hij nu al sinds 2005 een paar dagen per week te vinden is en o.a. demonstraties geeft in het tanen, nettenbreien en -boeten. Naast dit werk op het ZZM van april t/m oktober, wilde hij ook in de lange wintermaanden wat om handen hebben.
Zo besloot hij een jaar of tien geleden om modelscheepjes te maken van de historische vissersschepen van de Zuiderzee. Hij begon uiteraard met een botter want door de restauratie en het varen, kende hij alle details van het reilen en zeilen bij een botter. Een aangeschafte modelbouwdoos van een botter bleek bij lange na niet aan de eisen van Ton te voldoen. Er klopten verschillende dingen niet. Hij bouwt nu alleen met zijn eigen materiaal en gereedschap vanaf op schaal getekende modellen. Het zijn er inmiddels tien, één per winterseizoen, allemaal op een schaal van 1:20.
Precisie werk met mooie materialen
De materialen die Ton gebruikt, zijn eikenhout voor de gangen, de krommers en liggers, en grenenhout voor het dek en de mast. Het ijzerwerk bestaat uit messing en koperdraad. Voor de tuigage wordt dun Egyptisch katoen voor de zeilen en vissersgaren voor het touwwerk gebruikt. De lapjes voor de zeilen en het garen worden van tevoren getaand. Met behulp van een figuur-, cirkel- en lintzaag en allerlei ander fijn gereedschap wordt het bootje in elkaar geknutseld. Zo klinkt dit oneerbiedig maar in werkelijkheid is het een fantastisch knap stuk werk, waarbij je heel precies moet zijn en vooral veel geduld moet hebben. Het moeilijkste zijn de huid en de gangen, die nauwkeurig in de juiste vorm moet worden gebogen, met water en branden met behulp van een verfföhn, en de basis van het schip vormen. Als dat niet goed is, dan wordt het helemaal niks. Op mijn vraag wat het leukste is van het bouwen, antwoordde Ton: “als ie klaar is.”
Op bovenstaande foto’s zijn mooie details te zien. Links van de botter en rechts van de top van een mast met een blauwe wimpel en boven op een rood kwastje. Dit heet een “hemelboender” en is versiering maar voorkomt ook dat er vogels op de mast gaan zitten. Zie ook op deze foto hoe precies de “blokken” van eikenhout zijn nagemaakt.
Het is een bijzondere hobby, “ieder onderdeel van het schip is een uitdaging”, volgens Ton. Het is de bedoeling om nog twee boten te maken, een schokker en een pluut. Dan zijn met twaalf stuks de belangrijkste types Zuiderzee-vissersschepen vertegenwoordigd in zijn huiskamer, want daar staan ze normaal. Zijn vrouw vindt dit prima, zolang Ton ze regelmatig zelf afstoft. Daar begint ze niet aan maar ze heeft wel een belangrijke rol in de bouw van de bootjes. Ze knipt, stikt en zoomt met zorg de zeilen uit het Egyptische katoen.
Niet te koop!
Tijdens het maritieme weekend half augustus waren ze te zien in het werfgebouw aan de Markerhaven van het ZZM (foto boven het verhaal) Het zou mooi zijn als ze wat vaker door een breder publiek aanschouwd kunnen worden maar Ton is niet van plan om hier actief mogelijkheden voor te zoeken. Hij wacht af wat er op zijn pad komt en de scheepjes zijn zeker niet voor de verkoop bestemd!
Foto's door auteur.