Vincent Erdin
Heetveld ligt als een lint vrijwel aan de oostkant van het Land van Vollenhove. Het dichtstbijzijnde dorp is Sint Jansklooster en de steden Vollenhove en Zwartsluis liggen ten westen en ten oosten van Heetveld maar weer iets verder dan Sint Jansklooster.
Het is vooral een plattelandsstreekje zo rond 1880. Dat wil zeggen agrarische bedrijvigheid op de boerderijen, veeteelt en misschien wat riet. Boerenarbeiders genoeg in de directe omgeving van de grotere boerderijen. Vaak grotere gezinnen, en naarmate de kinderen ouder worden, worden ze ook leerplichtig om gedurende een aantal jaren onderwijs te volgen, en daar zat nu een probleem.
Heetveld had nog geen eigen school en om al die kinderen per dag naar Sint Jansklooster te laten lopen of, erger nog, naar Vollenhove en Zwartsluis was geen doen zeker niet in de wintermaanden. De wegen waren nauwelijks in fatsoenlijke staat, voordat je er erg in hebt is een glijpartij in een modderpoel domme pech. Zie dan nog maar eens fatsoenlijk thuis te komen.
De inwoners van Heetveld zullen bij het gemeentebestuur van Ambt Vollenhove aan de bel hebben getrokken om daar hun belangen onder de aandacht te brengen: het stichten van een dorpsschool. Het zijn de jaren waarin menige gemeente de eindjes met moeite aan elkaar kan knopen. Ieder dubbeltje wordt letterlijk nog een keer omgekeerd. Soms worden investeringen een paar jaar uitgesteld. En ook hier is de verwachting dat de gemeenteraad niet over één nacht ijs is gegaan. Het college, lees de burgemeester, zal meerdere keren aan het College van Gedeputeerde Staten van Overijssel om een bijdrage hebben gevraagd voor de stichtingskosten van een schoolgebouw. Ook de provincie kan zo'n verzoek vertragen. Na een jaar nog maar eens proberen, of een knoop doorhakken en een verzoekschrift aan de Koning richten. Uiteraard zit daar de minister van Onderwijs dan nog tussen. Maar hiermee is wel geschetst dat het enkele jaren kon duren voordat er een geldkraan gevonden was waar de kosten voor de bouw van een school uit gefinancierd kon worden.
In veel gevallen gaat het om bedragen van om en nabij de 4.000 gulden (nu vergelijkbaar met zo'n €100.000,-). Gemeenten konden een voorschot ontvangen op de bouwkosten en dan tijdelijk een lening afsluiten voor het resterende deel.
Grote kans dat het in Heetveld op deze manier is gegaan. Wat het dan wel bijzonder maakt is dat het schoolgebouw voorzien wordt van een gevelsteen. Kennelijk legde dat op de totale bouwkosten niet zo'n groot beslag dat dat bedragje er niet meer vanaf zou kunnen. Of was het toen ook al gebruik dat de aannemer vaak de plaatselijke timmerman als dank voor het ontvangen van de aanbesteding de gevelsteen aangeboden heeft.
Dat er destijds een degelijk bouwwerk is neergezet blijkt wel: de school staat er nog steeds. Inmiddels is het al sinds jaar en dag geen school meer. Het volgende schoolgebouw staat op steenworp afstand en is inmiddels ook al geen schoolgebouw meer. Kinderen uit Heetveld fietsen nu alsnog naar de school in Sint Jansklooster.
Maar de gevelsteen heeft de tand des tijds minder goed doorstaan. Heel vaag zijn de eerste woorden nog te lezen: "de eerste steen door h .... gelegt". Dan volgt er een vrijwel onleesbaar gedeelte en tot slot: "wethouder" en lijkt de datum "22 juli 1884" te zijn.
Zonder nu direct de vraag te stellen wie er verantwoordelijk is voor het onderhoud van deze gevelsteen, en het bewaren en leesbaar houden van de tekst, kan wel worden opgemerkt dat het jammer is dat met name door het vrije spel van de weersinvloeden het verleden langzamerhand letterlijk wordt uitgevaagd.
Het is een tegenvoorbeeld van de puntgave steen die in de boerderij aan de Lageweg in Ossenzijl te vinden is: T.G. Pals 1864. De tekst is korter en misschien is de kwaliteit van die steen duurzamer. Vergelijk de gevelsteen aan het schoolgebouw in Heetveld met een grafsteen, als die decennia lang blijft liggen verdwijnt de tekst ook geleidelijk aan.
In beide gevallen is dat jammer; een detail van de geschiedenis van Heetveld is daardoor straks niet meer te achterhalen. Staat er een naam op en van wie dan en welke betekenis had deze persoon bij het bouw van de school?
Gelukkig betreft het enkelingen van gevelstenen die er zo slecht uit zien als deze. Op een totaal van ruim 250 gevelstenen in de gemeente Steenwijkerland die nu in beeld zijn gebracht zijn er hooguit 10 die door beschadigingen niet meer goed leesbaar zijn.
Maar laten we verder trekken naar een volgende plek waar opnieuw een mooie gevelsteen opduikt en waar de geschiedenis van steen en gebouw even voor het voetlicht kan worden gebracht.
bijdrage geplaatst: 31 augustus 2020
afbeelding: auteur