Valy Metten
Het T-Fordje van Fa. Kornalijnslijper voordat het in de diepte verdween.
Valentinus Metten, mijn vader, was 17 jaar toen hij eind februari 1929 als mede-inzittende van een T-Fordje van Enkhuizen naar Urk het IJsselmeer overstak. 1929 was een zeer strenge winter, zo streng dat zelfs de Zuiderzee bevroor. En het is bijzonder als zelfs het zoute water met eb en vloed een ijsvloer vormt.
In 1929 waren auto's nog niet zo gewoon en die er reden, waren voornamelijk vrachtwagentjes. Het T-Fordje was ook een vrachtwagentje met een laadvermogen van zo'n 2 ton. Urk was nog een eiland en de Urkerboot voer natuurlijk niet meer vanwege het ijs. Dus Urk werd onder andere vanuit Enkhuizen bevoorraad met behulp van de Fordjes. Op een zaterdag eind februari of begin maart gingen er drie op weg naar Urk over de Zuiderzee.
Mijn vader was op 19 februari nog over het ijs naar Urk gefietst maar toen de kans zich voordeed om in een auto mee te rijden, greep hij deze met beide handen aan. Een auto was sowieso al spannend maar dit was natuurlijk helemaal avontuurlijk. Hij reed mee in de T-Ford van de Fa. Kornalijnslijper met Sam Kornalijnslijper aan het stuur en een andere man als passagier. Totaal gingen er zo'n 8 à 9 man op weg met de drie T-Fordjes, beladen met vracht.
De rit verliep voorspoedig tot aan de "Val van Urk". Dit was het diepste punt van de Zuiderzee, zegt men, en daar was het ijs nooit helemaal goed dicht gevroren. Onder invloed van eb en vloed was er een grote scheur ontstaan die bleef bewegen. Slimme Urker jongens hadden er balken overheen gelegd en tegen een geringe vergoeding mochten de auto's hierover heen rijden. Bij het autootje waarin mijn vader zat ging het mis. De balken kantelden en de smalle wielen op luchtbanden zakten langzaam in het brosse ijs weg. De passagiers konden heelhuids uitstappen. Er kwamen veel mensen op het ongeluk af en met man en macht probeerde men het Fordje eruit te trekken maar dat zakte steeds dieper weg en was reddeloos verloren. Wel werd de vracht gered.
Het T-Fordje zakt in de Zuiderzee
Eerst wilde men met de overgebleven auto's terugkeren naar Enkhuizen, maar omdat de schemering al was ingevallen leek het toch verstandiger om naar Urk te rijden. Ook dat viel nog niet mee, want het was bij aankomst aardedonker en op Urk brandden er bij de havenmond 's winters geen vuren. Mijn vader moest voor de auto's uitlopen, en gelukkig waren er enkele mensen op Urk die hem al schreeuwend de haven binnen leidden.
Die zaterdagavond werd overnacht in hotel Zeezicht. De mannen zaten lekker hoog en droog en wilden wel een kaartje leggen. Maar gokken was in strijd met de geloofsovertuiging op Urk en klaverjassen was er niet toegestaan. Ook niet toen één van de mannen een oud spel kaarten uit een botter had opgescharreld, mocht er van de hotelier niet gekaart worden. Zondagochtend diende het volgende probleem zich aan. Men wilde dat de Enkhuizers tot maandag zouden blijven want op zondag kon er niet betaald worden… Dit ging de mannen te ver, en de terugtocht naar Enkhuizen werd met of zonder betaling, dat weet ik niet, aangevangen. De dooi was inmiddels ingezet want de kanten lieten al los in Enkhuizen. Bij het plankier om de wal op te gaan mocht men al niet meer naar beneden.
Voor een jongen van 17 jaar was dit natuurlijk een geweldige ervaring. Mijn vader vertelde er graag over. In het Weekblad voor West-Friesland van 21 januari 1976 heeft hij het nog eens uitgebreid verteld naar aanleiding van een vondst in het IJsselmeer van een gezonken T-Fordje. Dit bleek echter niet het bewuste karretje te zijn. De verhalen van mijn vader over de tocht hebben bij mij waarschijnlijk het idee doen ontstaan om ook een keer met een auto over het IJsselmeer te rijden. Zo vader zo zoon… Lees het verhaal over mijn overtocht over het ijs door op de volgende link te klikken: In 1979 verdween een "Lelijke Eend" onder water
Opgetekend 4 januari 2021 door Corry Blok-Plas
Foto: T-Ford in de Val van Urk: Zuiderzeecollectie – ZZM Enkhuizen
Toevoeging van de Zuiderzee Redactie: het toeval wil dat vlak na plaatsing van dit verhaal het verhaal over het terugvinden van de auto geplaatst is op mijnzuiderzee.nl. Wil je weten hoe de zee de auto weer teruggaf? Klik dan hier