Vincent Erdin
De grondige voorbereiding van de sloop van tientallen panden in het centrum van Zoutkamp kwam voor het Zuiderzeemuseum als geroepen. De panden waren stuk voor stuk niets meer waard, alleen het transport van Zoutkamp naar Enkhuizen moest geregeld worden. Niet minder dan 13 panden zijn destijds weggehaald uit Zoutkamp waarvan ZK 13 vele jaren later per schip weer is teruggekeerd in het vissersdorp.
De aanleiding van deze omvangrijke sloop en daarmee het begin van de metamorfose in het centrum van Zoutkamp was dezelfde als in Vollenhove: saneren van de krotwoningen, ruimte maken voor de infrastructuur, een nieuw (dorps)plein en nieuwe woningen. Bij al deze plannen werd er nog vanuit gegaan dat Zoutkamp van 1250 tot tenminste 2500 inwoners door zou groeien. Ook omdat begin jaren zestig wel duidelijk was dat de Lauwerszee afgesloten zou gaan worden en een deel ingepolderd zou gaan worden ten behoeve van een militair oefenterrein en een belangrijk deel voor recreatieve doeleinden.
De Lauwerszee werd afgesloten en werd Lauwersmeeren, de Marnewaard is aangelegd en er komen veel toeristen, al dan niet op doorreis naar Lauwersoog en het Waddeneiland Schiermonnikoog. Wat niet gebeurde was dat het aantal inwoners meegroeide. Nog steeds wonen er ongeveer 1400 inwoners in het dorp.
De aanblik is fors gewijzigd. Niet minder dan 160 panden zijn gesloopt, de Parallelstraat en het Kerpad zijn helemaal verdwenen. Het plein kwam er en is enkele jaren terug weer opnieuw ingericht evenals de supermarkt die na 45 jaar weer aan een revitalisatie toe was. Het verkeer gaat al lang niet meer dwars door het dorp heen maar via de Van Nittersweg om het centrum heen.
De gemeenteraad van Ulrum stond vierkant achter de ambitieuze plannen. Evenals in Vollenhove was er geld beschikbaar en die ,,oude rommel" moest maar verdwijnen. Totdat het tij begint te keren. Slechts een enkel pand werd van de sloophamer gered, en bleef behouden. Het is een illusie om te denken dat dit de redding was van de aanblik van het oude vissersdorp. Die sfeer was toen allang verloren gegaan. Inderdaad de huisjes stonden dicht op elkaar gebouwd, er was binnen de vesting ook nauwelijks ruimte om te bouwen. Maar de oersaaie nieuwbouw die er nu staat is eigenlijk ook rijp om te verdwijnen, fantasieloos en sfeerloos in geen enkel opzicht is er gedacht aan het herstel van de gevelwand en het straatbeeld alsof de oude bebouwing er nog stond. Woningen worden al snel voor een jaar of vijftig gebouwd, wie weet gaat Zoutkamp nog een keer op de schop.
Dat zou dan bijna de vierde keer worden in enkele decennia tijd. De oude woningen werden wel gesloopt maar de visserijbedrijven bleven staan. De nieuwe woningen kwamen er wel. Toen de bedrijven uit de dorpskern werden gehaald kwam er een tweede project op gang en uiteindelijk zijn ook die plekken ingevuld. Maar een samenhangend geheel is het eigenlijk nooit geworden. In een kleine dorpskern blijft dat goed zichtbaar.
De meest geslaagde verandering is te vinden langs de Reitdiepkade, fraaie bedrijfspanden die aansluiten bij de haven van Zoutkamp. Doet een beetje Scandinavisch aan.
Het wachten is dus op de volgende ronde en dan onder leiding van een team van specialisten die oog hebben voor de samenhang van een dorp waar het verleden ook zichtbaar mag zijn. Wie in een Vinex wijk anno 2016 grachtenpanden gaat bouwen slaat een slag in de lucht maar wie in Zoutkamp een samenhang weet aan te brengen tussen heden en verleden zal een gevoelige snaar weten te raken.
Het oude Zoutkamp bestaat nu vrijwel alleen uit foto's van het verleden, inspiratiemateriaal voldoende om een paar hinderlijke fouten uit de jaren zestig te herstellen.
Het pand ZK 13 is opgebouwd en ingericht als Toeristische vraagbaak voor het Lauwersmeergebied. Wie de foto's vergelijkt van de panden die nu in het Buitenmuseum staan ziet direct dat ZK 13 wel erg opgepimpt is. Eigenlijk zijn alleen de stenen authentiek.
Verhaal geplaatst: 27 juni 2016
afbeeldingen: auteur