Vincent Erdin
Cryptisch: bron van bestaan, bron van ellende dat zijn de twee die nog wel te begrijpen zijn maar bron om van te leven heeft betrekking dat iedere Schokker toch ook drinkwater moest hebben. Evenals in het Zuiderzeemuseum de cisternes, waterkelders of waterputten bij de huizen of onder de huizen aanwezig waren zo was dat ook op het eiland Schokland.
Om bij het begin te beginnen: In 1858 besluit de Rijksoverheid om het eiland onbewoonbaar te verklaren. Dan duurt het tot 1 maart 1859 en dan schrijft de burgemeester van Schokland dat het eiland binnen vier maanden verlaten moet zijn. Een volksverhuizing van 650 inwoners gaat op gang komen.
De tekst van de publicatie: 'De Burgemeester der gemeente Schokland maakt bij deze aan de opgezetene der gemeente bekend dat op heden den 1 Maart 1859 bij hem is ontvangen ene Missieve van Z.E. de Commissaris des Konings in de provincie Overijssel inhoudende dat door de Minister van de Binnenlandsche Zaken de ontvolking van het eiland Schokland is goedgekeurt met bepaling dat binnen vier maanden na de dagtekening dezes alle eigendommen moeten zijn afgebroken en weggenomen van het land.
Den 1 maart 1859 De Burgemeester van Schokland
G.J.Gillot
De aanleiding is bekend: de veiligheid is niet langer gewaarborgd als iedereen op het eiland blijft wonen. In de pastorie naast de NH kerk op de Middelbuurt hangt een overzicht van het eiland in drie verschillende tijdvakken. De strekking is duidelijk: het eiland wordt kleiner, met name aan de noordwestkant worden forse delen weggeslagen. Op het overzicht links : F.J.P. Seidel, de situatie van 1789, op dit kaartje aan de westkant iets boven het midden: het Gieterse meer; in het midden: 1820-1850 weergegeven volgens de kadastrale situatie van 1820 met het Gieterse meer maar ook jaartallen bij de verschillende afgeslagen stukken van de westkust van het eiland (van het noordwesten via de noordelijke punt naar de oostelijke kant van Schokland een lijn met het jaartal 1789) het eiland was beduidend groter; en rechts: 1873 samengesteld naar officieele bronnen door I. Bosboom, hier is niets meer te zien van het eiland van 1789 die delen zijn volledig in zee verdwenen.
Het kost de bezoeker van het museumterrein weinig moeite om te zien hoe Schokland er 200 jaar geleden uit heeft gezien. Kijk op een historische kaart en delen aan de westzijde van het eiland stonden eigenlijk altijd al onder water, of het nu om een meter of enkele centimeters gaat water was altijd wel op en zeker rond het eiland aanwezig.
Dat er bij een stevige storm uit het westen water tot in de huizen kon komen te staan is niet zo vreemd als we bedenken dat het eiland ter hoogte van de Middelbuurt met enkele honderden meters, toelopend naar slechts een tiental meters ongeveer op zijn smalst moet zijn geweest.
Van enige professionele bescherming was nauwelijks sprake, de paalschermen boden gedeeltelijke veiligheid maar omdat die van hout zijn was periodiek onderhoud en ook vervangen wel noodzakelijk. Maar zoals het vaker gaat: als er ,langere tijd, geen gevaar is verslapt de aandacht voor dat onderhoud totdat het weer een keer genadeloos misgaat.
De bevolking die in 1859 het eiland moet verlaten kan dat nog aan den lijve hebben ondervonden: 1825 Veel van de medio 1815 en daarvoor geboren Schokkers moeten dat uit eigen herinnering nog kunnen vertellen. Maar dat onderwerp blijft nog even wachten tot januari/ februari 2025.
Het kaartje aan het hoofd van deze bijdrage spreekt boekdelen. Schokland was op den duur niet meer bestand tegen het geweld van het water opgestuwd door de wind of de storm.
De afkondiging van de burgemeester doet wel wat met de inwoners die er geboren en getogen zijn, weg van je geboortegrond en ergens anders onderdak zoeken om een nieuw bestaan op te bouwen.
Leven op een eiland lijkt idyllisch: de vogels fluiten in de bomen of de heg nu krijg je er een vakantiegevoel bij (uw vakantie begint op de boot) maar het harde en benarde bestaan komt niet of nauwelijks in beeld. Wat te doen bij ziekte of een gang naar het ziekenhuis. Hoe leg je contact met de 'overkant' meestal per boot maar op een bevroren zee per ijsvlet die getrokken moest worden, levensgevaarlijk om een tocht naar Vollenhove in het donker te moeten doen omdat er een zieke is of dat er een arts vanaf de wal naar het eiland moet komen. Ook een hele kunst om eenmaal in Vollenhove duidelijk te maken wat er aan de hand is en dat hulp dringend gewenst is. Zo'n tocht heen en terug zal toch een uur of vijf in beslag nemen.
Het eiland is in contour nog te herkennen omdat er een wandel-/ fietspad is aangelegd. Van noord naar Zuid langs de Middelbuurt plus minus 6 kilometer.
bijdrage geplaatst: 16 december 2024
afbeeldingen: auteur in het: Museum Schokland, Schokland is sinds 1995 Werelderfgoed van UNESCO