Van gaskousje naar LED-lantaarn

Onderhoud aan een lichtboei met gaslantaarn door Jouke Klein.

Eind negentiger jaren waren er op het IJsselmeer en Markermeer zo’n 90 lichtboeien, die ook wel gasboeien werden genoemd omdat zij licht verspreidden door middel van een gaslantaarn.

Jouke Klein was voor deze boeien de “gasspecialist” Al vanaf 1972 zorgde hij ervoor dat de gaslantaarns bleven branden. Eerst als bemanningslid van de gasboot IJselmeer vanuit Enkhuizen, later vanaf boten, die vanuit het steunpunt van Rijkswaterstaat in Lelystad de betonning van het IJsselmeer verzorgden.

Er kleefden veel nadelen aan de gasboeien. De propaantanks in de boeien moesten om de zes jaar een veiligheidskeuring ondergaan. Dit gold ook voor 8000 liter grote gastank op de wal en de 1100 liter grote vulcontainer. De gastank van de boei moest minimaal 1 x per jaar gevuld worden en de  gaskousjes in de lantaarn moesten iedere drie tot vier maanden worden vervangen. Ook kon er lekkage optreden en andere onderdelen defect raken. Kortom ze gaven veel werk.

In het begin de 21^ste eeuw kwam daarbij het probleem, dat de onderdelen voor gaslantaarns moeilijk te verkrijgen waren. De gasboeien op het IJssel- en Markermeer waren de laatste in gebruik. Alle overige districten waren al overgestapt op elektrische verlichting. Jouke heeft dan ook stad en land afgereisd voor (oude) gaslantaarns en losse onderdelen. Ook heeft hij in die tijd 2000 gaskousjes laten maken om voorraad te hebben. Juist de gaskousjes waren een kwetsbaar onderdeel van de gaslantaarns. Ze raakten soms kapot door aanvaringen en ook door het vastleggen van plezierjachtjes aan de boeien. Op zomerse dagen gebeurde dat regelmatig.

Het werd dus tijd voor modernisering. In de periode tot 2005 zijn alle gasboeien op het IJssel- en Markermeer vervangen door boeien met LED-verlichting. De LED-lantaarn heeft een lange levensduur en is onderhoudsvrij. Hij werkt op accu’s, die gevoed worden door zonnepanelen op de boei. Zij geven meer licht dan de oude gaslantaarns en gebruiken weinig energie. Dit is natuurlijk van belang als in de winterperiode de zonnepanelen weinig energie leveren.  Ze waren niet goedkoop deze nieuwe boeien – in 2001 was er een kleine 40.000 gulden per boei mee gemoeid – maar dan heb je ook wat. En niet het meest onbelangrijke: De scheepvaart was er blij mee. Jouke Klein hoorde enthousiaste berichten: “een verschil van dag en nacht, het lijken wel schijnwerpers”!

Eerste generatie lichtboei met zonnepanelen

Hoe modern deze nieuwe boeien ook waren, ze waren geen lang leven beschoren. Inmiddels zijn alle ijzeren boeien vervangen door kunststof exemplaren met nog weer zuiniger LED-lampen. Hierdoor is er nog maar één accu nodig terwijl de “oude” LED-lampen  door 4 accu’s  gevoed werden.

Op bovenstaande foto de nieuwe generatie boeien (en een kleine Klein) in groen, rood en geel kunststof. Groen voor stuurboord, rood voor bakboord en de gele zijn wrakboeien. Je kunt je afvragen; stuurboord? Dat hangt er toch vanaf van welke kant je de boei nadert? Dat klopt maar de regel is dat als je vanaf de noordkant, de Waddenzee, het IJsselmeer opvaart dan is rechts stuurboord. Kom je van het zuiden af dan liggen de groene boeien dus aan de linkerkant. Simpel toch.

Bron:  J.H. Klein en JP oud-bemanningsleden gasboot IJselmeer. Waterweg personeelsblad van de directie IJsselmeergebied RWS, jaargang 2001.

Foto’s: archief J.H. Klein door RWS.