Vincent Erdin
Ergens in de loop van de 19e eeuw moet het feest zijn ontstaan: Sint Nicolaas, of kortweg Sinterklaas, de goedheiligman die omzag naar kinderen er voor ieder kind iets meebracht. In enkele provincies, of delen daarvan, volgt het slechts enkele weken na Sint Maarten dat op 11 november wordt gevierd.
Sint Maarten zag om naar de armen. De eerste die hij ontmoette droeg geen jas en prompt sneed Sint Maarten een deel van zijn jas af en gaf dat aan de arme. Op 11 november werden er in de Sint Martinus kerk in Groningen niet minder dan 125 jassen geschonken aan de dak- en thuislozen. Voor kinderen is het vooral een snoepjesfestival geworden. Langs de deuren met een lampion en een regeltje van een versje zingen, bij een geopende deur een open puut kan het snoep rijkelijk in ontvangst worden genomen; volgende deur. Niemand die Sint Maarten op een school heeft rond zien gaan of dat er een heus ontvangstcomité klaarstaat.
Bij Sint Nicolaas ligt dat allemaal even iets anders. De oorsprong van wat uiteindelijk het kinderfeest is geworden zoals we dat nu nog kennen ligt ergens in de tweede helft van de negentiende eeuw. Een presentje voor kinderen: in ieder geval een stuk fruit, mandarijn of sinaasappel en een cadeautje, de bijeenkomst werd afgesloten met warme chocolademelk.
Nu zijn kinderen al een paar weken in rep en roer, verlanglijstjes, een heus ontvangstcomité waar de burgemeester of een lid van het College van B&W vaak bij aanwezig is. En dan op school op naar 5 december. Twee jaar lang kon er geen sprake zijn van een uitbundig kinderfeest maar dit jaar leek het weer als vanouds.
Wat een feitelijke constatering moet zijn van pakweg de afgelopen tien jaar is dat het karakter misschien hetzelfde is gebleven, maar de sfeer toch wel aan verandering onderhevig is geweest. Roe en zak zijn uit de uitrusting van Piet verdwenen en ook de kleur van de hulp van de Sint is aangepast aan de tijdgeest. Het is inmiddels al enkele jaren terug dat er in Enkhuizen geruisloos werd gesproken van Pietendorp. De kleur zwart was ineens besmet geraakt.
Wat ook een tweede constatering is over diezelfde periode is dat de middenstand een hele andere koers is gaan varen. Sint Nicolaas hangt er maar een beetje bij. Het aantal uitbundig versierde Sint etalages is drastisch afgenomen. En waar je voorheen rond deze tijd nog wel een gedicht op bestelling kon laten schrijven bij gebrek aan inspiratie is de dichterlijke ader kennelijk dicht geslibd en verdwenen.
De conclusie moet eigenlijk zijn dat het met de intocht nog wel goed zit, waarschijnlijk zullen de meeste basisscholen nog bezig zijn met het sinterklaasfeest. Voor kinderen een dag vol spanning. Bij het maken een echte surprise en bijbehorend gedicht(je) blijft het altijd maar de vraag: begrijpt de ontvanger dit en wat zal er in het te ontvangen pakje zitten?
Maar nadat de klaslokalen weer opgeruimd zijn is Sinterklaas ook vrijwel direct verdwenen. Geen groots afscheid gewoon met de stilste trom die er maar te bedenken valt. Er zal geen enkele krant ook maar een regel besteden aan het afscheid van Sint Nicolaas en een vriendelijke handdruk van een lid van het gemeentebestuur vergezeld met de beste wensen en een gemeend: 'tot volgend jaar'.
Kennelijk hoort het allemaal een beetje bij de folklore die we voor een paar dagen in stand willen houden, maar daarna gaat iedereen snel over tot de orde van de dag.
Zoals genoemd: de middenstand laat het grotendeels afweten en versierde etalages zijn er nauwelijks meer. Banketbakkers doen echter deze dagen goede zaken met alle seizoensproducten die rond 5 december in de winkel liggen: (gevuld)speculaas, roomboter amandelletters, chocoladeletters en alle mogelijke figuren van marsepein. Dat sommige banketbakkers hun fantasie de vrije loop laten is een pré. Woon je op Urk dan kun je ineens een schol of makreel van chocolade of marsepein in je schoen vinden.
De verrassing was groot toen een inwoner van Blokzijl achter zijn voorraam een compleet tafereel had uitgestald van de 19e-eeuwse kindervriend. Een beetje heimwee en hang naar het verleden op zijn tijd kan geen kwaad. Enige zelfreflectie ook niet.
In dagbladen staan soms van die puzzels: zoek de tien verschillen tussen de linker en rechter afbeelding.
Misschien komt er over een jaar of wat eens een analyse van alle veranderingen die Sint al in de decennia heeft doorstaan en wat daar de diepere gedachten bij zijn geweest.
Voor nu: een prettige en feestelijke Pakjesavond!
Bijdrage geplaatst: 3 december 2022.
afbeeldingen: auteur.