Vincent Erdin
Water, water en nog eens water. Romeinen moeten het ooit al eens verzucht hebben: hoe kunnen mensen in dit land leven aan het water, op het water, maar ook nog eens in de kou of mist. Napoleon moet hetzelfde gedacht hebben: rivieren zijn een niet te nemen barrière. Totdat Koning Winter eens vorstelijk uitpakte en de Fransman op zijn wenken bediende. Rivieren vroren dicht en werden een achtbaanssnelweg voor de legers.
Voor tuinders en veehouders waren waterwegen onontbeerlijk in hun woon- en werkomgeving. In Giethoorn is het overzichtelijk, maar Westfriesland en Waterland doen niet onder voor de schoonheid van het gebied. Vee van de ene naar de andere weide verplaatsen: met de veldschuit. Interessant om te weten is dat ieder dier: koe, kalf, schaap, of lam een eigen type boot heeft gehad. Stabiliteit is van groot belang bij beesten die de neiging hebben om niet langer dan een paar tellen stil te staan als ze net uit de stal komen en dan de boot op worden gejaagd.
Voor een streek die rijk is aan tuinders en groentetelers was de veldschuit eveneens een vast transportmiddel om van het ene perceel bij het andere perceel te komen. De oogst werd met een veldschuit naar de veiling gebracht om daar op de boot voor de klok te komen en te tonen aan belangstellende kopers.
Hobbels in het waternetwerk waren de peilverschillen. De oplossing zou een sluisje kunnen zijn, bij gebrek aan ruimte maak je een overhaal. In Venhuizen is een overhaal te zien, gerestaureerd met een veldschuit om even een idee te geven van de afmetingen.
In Broekerhaven is ook een overhaal. De overlaat of scheepshelling heeft grotere afmetingen dan in Venhuizen om ook hier de afmeting van de schuiten aan te geven die opgetild werden vanuit de poldersloot en overgezet werden naar de Zuiderzee of IJsselmeer.
De overhaal is uniek en nog steeds op verzoek in gebruik, weliswaar alleen in het vaarseizoen maar dan staan er ook vrijwilligers klaar om een schip in de lift te laten varen en over te halen naar de andere zijde. In 1923 is de overhaal in gebruik genomen en eigenlijk maar een korte tijd echt in gebruik geweest voor het doel van de tuindersschepen die naar de Zuiderzee overgezet wilden worden. Het wegverkeer (lokale spoorlijnen en vrachtwagens) zorgde er voor dat er steeds minder schepen waren.
Uniek is ook dat de lift direct vanaf het begin op het elektriciteitsnetwerk was aangesloten. De de bediening in Venhuizen is handmatig met een rad.
Broekerhaven is gerestaureerd maar beiden vormen een goed aandenken aan het transport over de vele waterwegen die het gebied rijk is. In het buitenmuseum wordt een veldschuit gebruikt om bezoekers rond te varen,
er komt wel enige kracht en tactiek bij het kloeten kijken om de boot recht in de vaart te houden en ook vooruit te laten varen.
In de maand september wordt deze veldschuit gevuld met de oogst van de groentetuinen die het museumterrein rijk is. Een prachtig gezicht zo'n volle schuit. Al zou er menig appeltaart, compote of stoofpot van te maken zijn.
bijdrage geplaatst: 8 mei 2024
afbeeldingen: auteur
nb: de overhaal van Broekerhaven is dit jaar (2024) niet in gebruik.