Bestaat de Engel van Jan?

Het was 1943 en Jan was klaar met zijn opleiding tot timmerman op de technische school in Hoorn. Hij mocht twee weken vakantie houden alvorens hij in de timmerschuur op de werf aan de Dijk in Enkhuizen zou gaan werken. Echte vakantie was er natuurlijk in die tijd niet bij. Het was midden in de oorlog. Om z’n tijd te verdoen was Jan veel op de haven. Hij vond het leuk om naar de bedrijvigheid van de vissersboten te kijken. In die tijd was er nog een grote vissersvloot, waarbij ook veel Urker en Volendammer vissers hun vangst in Enkhuizen kwamen aanvoeren.

Op een goede dag trok Jan de stoute schoenen aan en vroeg aan een Enkhuizer visser of hij mee mocht naar zee. Het mocht en hij ging twee dagen mee uit vissen op het IJsselmeer. De avond van de laatste dag bracht de schipper 15 gulden, in die tijd een enorm bedrag, bij Jan thuis als beloning voor zijn werk aan boord en vroeg of Jan de volgende week weer mee naar zee wilde. Daar hoefde hij niet lang over na te denken en zo begon de viscarrrière van de 14-jarige Jan, en met het timmeren is het nooit meer wat geworden.

Jan viste gedurende 10 jaren bij verschillende schippers, een enkele keer op de Noordzee, maar meestal op het IJsselmeer. Eind 1949 vertelde stadsgenoot Broksma, die wel eens mee ging vissen, dat zijn schoonzoon werk had gevonden op een nieuwe kustvaarder, de "Josien". Omdat Jan op dat moment niet zo tevreden was over zijn huidige schipper dacht hij dat Jan ook wel werk kon vinden op deze nieuwe coaster. Jan aarzelde maar hij had wel eens verhalen gehoord over de rotklusjes, die je als nieuweling op zo'n coaster moet opknappen. Hij zag er van af en zocht weer een andere vissersboot.

In de nacht van 3 op 4 februari 1954 is de kustvaarder "Josien" voor de Engelse kust gekapseisd en gezonken. Er is alleen wat lading terug gevonden.

In 1953 eindigde de carrière als visserman van Jan. Hij werd rangeerder bij de spoorwegen maar was na een jaar "uitgerangeerd" en ging toch weer varen. Dit keer op het betonningsvaartuig voor het IJsselmeer.  Een oude boot die in 1962 vervangen werd door een nieuwe met meer glitter en glamour.

In het begin van 1963 werd Jan door Jaap Dekkers uit Enkhuizen gevraagd om mee te gaan varen op een Noordzee kotter de WR 47. Jaap was op deze nieuwe kotter schipper en er voeren nog twee Enkhuizers en een Wieringer mee. Omdat Jan op het nieuwe betonningsvaartuig veel koper moest poetsen, iets waar hij weinig lol aan beleefde, dacht hij er serieus over om het aanbod aan te nemen. Maar het thuisfront van Jan dacht daar anders over, dus bleef hij nog maar een tijdje koper poetsen. Gelukkig maar…

In de zomer van 1963 is de WR 47 op de Noordzee ondersteboven gegaan en Jaap is nooit meer gevonden. Wel zijn er twee bemanningsleden levend van de kiel afgehaald. Het verhaal gaat dat zij gehoord hebben hoe de schipper nog heeft geprobeerd om de vastgelopen bomen met netten los te slaan, tevergeefs.

In 1948 had Jan met de EH 20 van schipper Ras, een Urker, die naar Enkhuizen was geëmigreerd, en diens zonen van 14 en 15 jaar op de Noordzee gevist. Het was een botter met slechts 50 pk, die tijdens het vissen moeilijk bestuurbaar was.  Jan kreeg weinig slaap en hield de Noordzeevisserij na een week of vier voor gezien.

Rond 1965 werd hij door de inmiddels oude Ras weer gevraagd voor de Noordzee visserij.  Zijn zonen, inmiddels woonachtig op Urk, hadden een nieuwe boomkorkotter, de UK 58, en verdienden goed. Toch was Jan niet geïnteresseerd, het beviel hem goed in de betonning. Voor het poetsen van het koper was inmiddels een lichtmatroos gekomen. In januari 1966 is de UK 58 op de Noordzee vergaan. De twee jongens Ras, 31 en 33 jaar oud en 3 andere bemanningsleden zijn hierbij verdronken. Jan was weer door het oog van de naald gekropen.

Anderzijds is de visserij waarschijnlijk ook zijn redding geweest. Dit verhaal begint in 1943. Als hij toen niet was gaan vissen en op de werf als timmerman aan de slag was gegaan… We weten het natuurlijk nooit zeker, maar in maart 1945 bij het bombardement op het havengebied van Enkhuizen werd ook de werf getroffen en zijn de mensen in de timmerschuur levend verbrand.

Jan is vorige maand 87 geworden.  

Ik vind het een bijzonder verhaal: drie keer bijna ingescheept op vaartuigen die niet zoveel later zijn vergaan en éénmaal juist wel op de boot gestapt en zo een hevige brand misgelopen.

Ik laat de conclusie over aan de lezer: voorbestemd, toeval, geluk of zat/zit er een engel op zijn schouder?

Foto's WR 47 en UK 58 uit Nederlandse kottervisserij in Beeld 1960-1969 door Jurie van den Berg