Vincent Erdin
Kerktorens zijn beeldbepalend, dat geldt zeker voor de periode tot medio 1960. Vanaf dat moment schiet ook de woningbouw de lucht in. Op het Friese platteland is daar nauwelijks sprake van en biljft de kerktoren ook nu het beeld van de skyline van stad of dorp bepalen. Zo ook in HIndeloopen. Voor de schipper op de Zuiderzee geeft de kerktoren van een plaats de positie aan waar het schip zich op dat moment bevindt. Van kerktorens zijn er geen dertien in een dozijn, onderscheid is een kenmerk. Nu zijn er wel kerktorens die enige verwantschap vertonen. Kerkvoogden wilden nog wel eens een bezoekje brengen aan een plaats waar net een kerktoren was gebouwd die mogelijk als voorbeeld zou kunnen dienen voor de kerktoren die hen voor ogen stond. Misschien een beetje hoger en fraaier als de kerkkas dat toeliet. Langs de kustlijn heeft de toren van Hindeloopen qua bouwvorm nauwelijks concurrentie. De toren die er van afgeleid kan zijn is die van Aldeboarn, eveens een houten lantaarn en in 1753 geplaatst. Aldeboarn ligt hemelsbreed nauwelijks 35 km. vanaf Hindeloopen, iets ten oosten van Akkrum. Voor bnelangstellende waarnemers uit Aldeboarn een afstand die overbrugbaar is om een kijkje in Hindeloopen te nemen.
Ten aanzien van de torens van Hindeloopen en Workum zijn er twee opvallende overeenkomsten: voordat de lantaarn begint lijkt de toren eerder een domtoren te zijn geweest. Het zou niet verbazen als er torenwachters op de uitkijk hebben gestaan om de scheepvaart gade te slaan. Door middel van seinen konden er boodschappen worden overgebracht.
De tweede overeenkomst is die van de naam: Sint Gertrudis (naar Gertrudis van Nijvel 629 - 659).
De toren is in later jaren voorzien van een fraaie lantaarn die uit een houten achtkant en opgebouwd is uit drie geleden. Op de houten lantaarn staat een koepel met daarop een schip (waar bij andere torens vaak de haan staat). De stad Hindeloopen (een van de elf Friese steden) wilde hiermee handelspositie markeren.
Dat de stad invloed heeft op de bouw van de toren blijkt ook vaak uit het beheer ervan. Tot op de dag van vandaag zijn veel kerktorens eigendom van de burgerlijke overheid, om reden van het strategisch belang. Vanaf een toren had je een goed uitzicht op de omgeving en in tijden van gevaar op de vijand. Dat dit bijzondere aspect inmiddels al voltooid verleden tijd is laat eigendom en beheer van een toren ongewijzigd.
De stenen toren was al in 1593 klaar, de lantaarn verscheen pas in 1701w op de domtoren. Dat geeft ruimte om te veronderstellen dat de toren inderdaad dienst gedaan kan hebben als uitkijktoren voor de scheepvaart die onder de kust van Hindeloopen voeren.
Op de dag dat de afbeelding werd gemaakt was de weersvoorspelling: goed en zonnig. Heel anders pakte dat die dag en het moment zelf uit. Of zoals een lokale middenstander het zei: de toren staat in de mist. Het zal niet de eerste en ook niet de laatste keer zijn. Voor de scheepvaart van weleer zal het veel lastiger zijn geweest om bij slecht of matig zicht de positie te bepalen. Nu vaart vrijwel ieder schip met data bestanden aan boord waarop nauwkeurig te positie op valt af te lezen, mist of geen mist.
Bijdrage geplaatst: 2 januari 2017
afbeeldingen:
-"20140525 16 Hindeloopen" (CC BY 2.0) by Sjaak Kempe
-Auteur