Corry Blok-Plas
De werf van Heiman met een houten schuit en een ijzeren boot.
Aan de Noordergracht in de Boerenhoek van Enkhuizen was tot 1971 de werf van Heiman in bedrijf. Jan Heiman is deze werf gestart in de tweede helft van de 19e eeuw. Hij bouwde voornamelijk houten schuiten voor de veeboeren en tuinders in Enkhuizen. Zij voeren hiermee naar hun land in de polder. Ook het onderhoud en het teren van deze boten werd bij Heiman gedaan op zijn schuitenhelling. In de 20ste eeuw ging hij over op het bouwen van ijzeren schepen. Een mooi voorbeeld hiervan is de bouw van vier geklonken schouwtjes in 1916 voor de visserij. Het is bekend dat één hiervan in opdracht van visserman Klaas Blokker uit Hoorn is gebouwd. Klik voor het verhaal over de HN 1 hier. Hij viste hiermee op de Zuiderzee en later het IJsselmeer. Deze schouw is nu in het bezit van de Stichting de Hoornse Schouw. Waar de andere schouwtjes zijn gebleven is mij niet bekend.
Nu is een werf in de Boerenhoek van Enkhuizen niet zo’n logische plek om vissersschepen te bouwen maar vroeger was het mogelijk om vanuit de grachten in de Boerenhoek van Enkhuizen via een overhaal naar de Zuiderzee te varen. De overhaal uit 1612, het Rad in de volksmond, lag tussen het Spaans Leger en de Heiligeweg en zette schepen over van het zoete polder water naar het zoute Zuiderzee water.
De oude overhaal.
Het Rad is verdwenen toen de binnenhavens die naar de Zuiderzee leidden werden gedempt. De huisjes van de raddraaiers, weliswaar gerenoveerd, zijn echter nog steeds te vinden aan het Spaans Leger. Toen vorig jaar de kademuur van het Spaans Leger op de plek van de vroegere overhaal gerenoveerd werd stuitte men op restanten van de oude overhaal en besloot men om deze historische plek te markeren. Op foto is de gerenoveerde kade muur te zien met twee houten palen, die de plaats aangeven van de raderen, waarmee de boten werden opgetakeld en overgezet.
Ondanks dat het rad verdween bestond de werf van Heiman nog vele jaren. Zoon Jaap nam het over van vader Jan en er viel nog voldoende te verdienen met de boerenschuiten. Maar ook werd er zo nu en dan nog wel voor de visserij gebouwd. In 1948 en 1960 bouwde hij o.a. in opdracht van Klaas Blokker jr. uit Hoorn een schouw om mee te vissen en een fuikenbootje. Deze schepen zijn in ieder geval niet via de rad in het IJsselmeer gekomen. Misschien via de overhaal in Broekerhaven of anders over de weg op een trailer.
In 1971 viel het doek voor de werf van Heiman. Er waren geen opvolgers maar ook de vraag naar boeren- en tuindersschuiten viel weg omdat de polder verkaveld werd begin jaren zeventig en het land toen via de weg bereikbaar was. Ook de IJsselmeervisserij werd minder omdat de kuilvisserij verboden werd en de vloot voor een groot deel werd gesaneerd.
Met dank aan Mevr. Nieuwenkamp- Heiman
foto 1 en 2: fotograaf onbekend.
foto 3 door auteur.