Vincent Erdin
In de serie Torens langs de Zuiderzee nu de toren van de Nederlands Hervormde of Catharinakerk van Nijkerk. De naam Catharina verwijst naar de periode van voor de Reformatie toen de kerk nog in gebruik was voor de Rooms Katholieke eredienst.
Na de Reformatie verdween de naam uit het dagelijks gebruik en werd het de Grote kerk of de Nederlands Hervormde kerk.
Nijkerk ligt niet direct als een havenplaats aan de Zuiderzee maar wordt daarmee door het Nijkerkerkanaal wel mee verbonden. Vanwege die nabijheid van wat vroeger de Zuiderzee was wordt de toren van Nijkerk toch opgevat als baken voor de scheepvaart en de visserij op de Zuiderzee. Bij een beetje goed zicht moet een visser die aan het werk was op de zee zich aan de hand van verschillende torens zich goed hebben kunnen oriënteren.
Bij helder weer is het goed mogelijk om 25 tot 30 kilometer ver te kunnen kijken. Wie de proef op de som wil nemen: Ga bij Enkhuizen de dijk naar Lelystad op en kijk op welke afstand de toren van Lelystad zichtbaar wordt. Trek dan een rechte lijn en bepaal de afstand.
Vissers en schippers hebben in hun tijd eigenlijk niets anders gedaan dan deze veel beproefde methode toepassen: waar ben ik, eventueel een peillood om de diepte van het water te meten. En op een gegeven moment ken je het water net zo goed als je broekzak en de verschillende kerktorens eveneens.
Vissers uit Bunschoten, Elburg en Harderwijk om maar eens een paar plaatsen in de buurt te noemen met een grote vloot zullen toch iedere keer weer hebben gedacht bij het zien van de toren van Nijkerk: nog een uurtje en dan zijn we weer in de haven. Of als we onder die hoek zitten dan zitten we dichtbij een goede stek om de netten overboord te zetten.
Vissers hebben een paar eeuwen lang met hun houten botters gevaren, zonder al teveel navigatiemiddelen aan boord. Zij zochten hoe dan ook houvast aan de bekende punten op het vaste land. Omdat kerktorens vaak hoog waren en zoals op de Veluwe of aan de rand daarvan boven de bomen uitstaken zal het een welkom baken ter oriëntatie zijn geweest.
De toren is ook nog eens sierlijk opgebouwd zodat deze goed te onderscheiden is van andere toren: na het uit baksteen opgetrokken gedeelte volgt een witte opbouw en verder naar boven smaller en met de galmgaten voor de luidklokken en in de lantaarn de constructie van het carillon.
In de lantaarn waar het carillon hangt zijn smeedijzeren hekjes met een ster aangebracht. Het geheel mocht wat kosten rond 1776 toen het carillon van 30 klokken werd geplaatst. Het geluid van een carillon zal bij een gunstige wind slechts een paar honderd meter ver te horen zijn, in de eerste plaats was dat bestemd voor de bewoners van dorp of stad. De vissers en schippers hadden genoeg herkenningspunten aan de vorm van de toren.
bijdrage geplaatst: 31 juli 2019
afbeelding: auteur