Vincent Erdin
Reizen, wie droomt er niet van om een reis te maken. Een grote reis spreekt vaak veel meer tot de verbeelding dan een eenvoudige reis van enkele kilometers.
Wie aan de kustlijn staat of bij het sluizencomplex naar de zee en de passerende schepen ziet krijgt als vanzelf een voorstelling van zo'n reis. Nu maakt het wel verschil of je mee kunt varen als passagier of als bemanningslid.
In de historische stedendriehoek gaat het ook om het maken van meerdere reizen: de tram en de boot. Het overbruggen van afstanden maar ook de methode van reizen slaat een brug naar het verleden. De stoomtram tussen Hoorn en Medemblik wordt alleen gebruikt om dat het leuk is om 'een nostalgische sfeer' op te roepen. De reis met fiets of auto is sneller dan met een gangetje van 30 km./u door het landschap te schommelen en verschillende tussenstops te maken. Maar haast had men een eeuw geleden niet. De stoomtram heeft tussen 1887 en 1935 gereden, tussen 1935 en 1968 was het lijntje nog in gebruik voor goederenvervoer (aardappels). Vanaf 1938 was het een officiële lijn van het NS netwerk.
In een dagboek dat vorig jaar juni is verschenen wordt het leven beschreven van een jonge dame in de omgeving van Sneek terwijl haar verloofde in Amsterdam studeert. Er kon gebruik worden gemaakt van de route via Stavoren naar Enkhuizen met de boot en dan met de trein naar Amsterdam of in zijn geheel met de trein.
Het is tamelijk uitzonderlijk dat mensen rond 1900 aan het reizen gaan. Hoogstens naar de grotere plaats om de markt te bezoeken. Op de Veluwe werden de eieren op de markt aangeboden maar de verkopende boerenmeisjes liepen van de boerderij naar de markt en terug.
Om met een stoomtrein te reizen had je bijna een gewichtige reden en bovendien geld nodig. Voor het grote publiek zou het nog een tijd duren eer het vervoer echt toegankelijk zou worden. Van Medemblik naar Enkhuizen gaat de reis met de boot, een schip dat in 1956 is gebouwd en nog echt als schip aanvoelt: er zit cadans in, de motoren zijn mechanisch en op zo'n boot is een computer gestuurd programma een groot taboe. Alhoewel in 2021 werd de ms. Friesland even in de lijndienst Harlingen - Terschelling opgenomen, en dan moet het schip wel aan alle vereisten voldoen. Ook radar en ook actuele kaarten etc.
Hoe dan ook een schip uit 1956 heeft een andere dynamiek dan een schip uit 2010. De driehoek eindigt bij de aanlegsteiger van het buitenmuseum. Bestemming bereikt heet dat tegenwoordig. Maar eigenlijk gaat de reis gewoon verder. Hier ontvouwt zich een levendig beeld als voortzetting van de tramreis: de jaren dertig waar de stations onderweg al aan doen herinneren komen in het buitenmuseum volop tot zijn recht.
Op 1 april was er een korte rondleiding voor burgemeesters en werd er bij Zoutkamp gesproken over de 'tiny' huisjes. Dat beeld klopt. Voor hedendaagse begrippen is ieder huis zoals dat in het buitenmuseum staat 'klein'. Maar honderd jaar geleden woonde er een volledig gezin in met acht personen was geen uitzondering. En niets geïsoleerd, de wind geselde tegen de dakpannen, de sneeuw zorgde er voor dat je 's nachts verkleumde.
Waarom dan toch die hedendaagse 'hang' naar dat vroegere en het voorstellingsvermogen dat die tijd zo gezellig moet zijn geweest.
Onlangs sprak iemand de prachtige woorden: 'van bestuurlijke drukte had een klein polderbestuur nog geen last' en dat zal het zijn. Het leven ging zijn gangetje gewoon binnen de vertrouwde omgeving. De wereld was nog niet zo groot alles was onder handbereik. En alleen voor een enkeling lag de horizon verder: met tram, trein of boot.
En wat de slimme aanvulling betreft: tussen Hoorn en Medemblik wordt de herinnering levend gehouden aan de periode rond 1926. Met de tram- en bootreis kom je als reiziger al even tot het ultieme onthaasten om dan bij het buitenmuseum het leven van rond 1920-1930 echt in je op te kunnen nemen. Kijk en probeer te begrijpen hoe een huishouden in die tijd draaide om hetgeen er in de keuken staat. Bijna sober bij wat er nu aan hedendaags comfort minimaal nodig wordt geacht. En de 'mooie' kamer werd alleen bij uitzondering gebruikt. Meedeinen op de cadans van het levensritme is anno 2023 misschien uit beeld geraakt en dan is het juist leuk om te zien dat het ook echt anders kan, misschien toch wel een levensles dat buitenmuseum.
bijdrage geplaatst: 11 april 2023
afbeeldingen: auteur
