Vincent Erdin
Ga er maar aan staan: je vaart op zee en wilt een nieuwe vaarroute op gaan zoeken. Je hebt geen idee waar je zit en of je je doel zult bereiken. Zoiets moet Willem Barentsz hebben gedacht toen hij in 1596 op weg was om een route ten noorden van de poolcirkel op te zoeken. Hij kwam in het ijs vast te zitten en bleef overwinteren op Nova Zembla.
Of hij zich heeft kunnen oriënteren aan de hand van voldoende zeekaarten en zo op papier zijn route nauwgezet heeft kunnen volgen is een optie. Wat aannemelijk is dat Barentsz gebruik heeft gemaakt van wat hij 's avonds en 's nachts aan de hemel heeft gezien: sterren, oneindig veel meer dan wij heden ten dage met het blote oog kunnen waarnemen. Navigeren aan de hand van de sterrenhemel is nog steeds een vast onderdeel van het nautisch onderwijs. Mochten alle moderne navigatiemiddelen om wat voor reden ook uitvallen dan blijft het kaartmateriaal en de sterrenhemel beschikbaar. Het is dan wel handig als je als stuurman hebt geleerd waar je naar staat te kijken: de poolster, kleine beer en noem al die anderen maar op.
Door de lijnen aan de sterrenhemel te volgen kon hij de route van zijn schip mede bepalen. Behalve de sterren moet hij ten noorden van de poolcirkel nog iets hebben gezien: het Noorderlicht. Waarschijnlijk zonder zich goed te realiseren wat hij zag maar omdat hij uiteindelijk maandenlang in het gebied bleef zal hij er toch vertrouwd mee zijn geraakt.
Kort na Barentsz zijn meer schepen uitgerust om vanuit het kleine Holland handel te drijven met de Baltische Staten langs de Oostzee. En ofschoon we dan al een stuk zuidelijker dan Nova Zembla zitten zullen ook zij met regelmaat het Noorderlicht hebben gezien.
Noorderlicht vangen in woorden is ten enenmale een tekort aan het fascinerende spel waar een klein mensje alleen maar naar kan kijken. Iedere wolk heeft een patroon en wordt door de wind voortgedreven. Regen, Sneeuw en onweerswolken komen aan land en er valt neerslag of donderslagen. Dat beeld kennen we maar al te goed in Nederland. We zijn er aan gewend.
Het wonderlijke van het Noorderlicht is dat je alleen maar het dynamische spel van de vele veranderingen waarneemt aan het firmament. Maar waar sta je naar te kijken: het zijn ogenschijnlijk eigenlijk ,,gewone" grijze wolkenpartijen. Pas op een later moment op fotoafbeeldingen wordt het kleurenspectrum duidelijk: groen en alle schakeringen van groen. Noorderlicht: soms maar een paar seconden en statisch maar ook heel uitbundig en langdurig een flitsende lichtshow die zijn weerga niet kent. In een 3 d panorama en 360 o rondom maar puur natuur zonder dat er technische hulpmiddelen aan te pas komen.
Het doet te kort aan dit natuurverschijnsel maar zolang wetenschappers niet kunnen verklaren wat Noorderlicht is, waardoor het ontstaat en wanneer het te zien is kan worden volstaan met deze eenvoudige beschrijving.
Omdat er vanuit de verschillende Zuiderzeesteden: Stavoren, Blokzijl, Vollenhove, Kampen en zo verder langs de kustlijn tot aan Enkhuizen en Medemblik eeuwenlang schepen zijn uitgerust om naar het noorden te varen is dit een verantwoord uitstapje.
En toch ook weer niet helemaal want heel heel incidenteel is het Noorderlicht zelfs te zien langs de Nederlandse Waddenkust. Om dat te kunnen zien vormen de Waddeneilanden een zeer strategische plek. Hier is nauwelijks sprake van lichtvervuiling, de kolom van licht die oprijst vanuit iedere plaats (stad of dorp) door de hoeveelheid licht vanuit woningen, bedrijventerreinen en verlichting in de openbare ruimte. Op de eilanden is het zo goed als echt donker.
Met die Waddenkust raken we dan toch de rand van het kerngebied van het Zuiderzeemuseum. Schier oneindig ver weg maar toch dicht bij huis.
bijdrage geplaatst: 4 februari 2017
afbeelding: auteur: Noorderlicht bij Tromso (Noorwegen)