Corry Blok-Plas
De vuurtoren van Urk is er één zonder (bij)naam. Op Urk is hij gewoon bekend als de “TOREN”. Hij is dan ook behoorlijk beeldbepalend want Urk mag dan rijk zijn aan vele kerken, een echt hoge kerktoren is er niet bij. Echter eens in de geschiedenis stond een kerk het vuurtorenlicht in de weg zoals later uit dit verhaal blijkt. De vuurtoren zie je dus al uit de verte en de Urkers zijn wat gek op hun toren. Bij bruidsparen is hij bijvoorbeeld erg geliefd als achtergrond op de foto’s. Zie ook: Waarom gaat een visserman naar een basketbalwedstrijd?
Ik sprak de oud vuurtorenwachter Koert Bakker op een warme 17 mei. Vandaar de foto met de vlag met wimpel voor onze koningin Maxima. Dhr. Bakker is de schoonzoon van Jan Schraal, die na de oorlog lichtwachter werd op Urk. Toen zijn schoonvader begin jaren zestig ziek werd, was Koert Bakker zijn vervanger. Dhr. Schraal was in dienst van het Loodswezen, onderdeel van de Koninklijke Marine, en kreeg na zijn overlijden in 1965 een begrafenis met militaire eer. De daarbij aanwezige Kolonel benoemde na de plechtigheid Koert Bakker officieel als nieuwe lichtwachter op Urk. Dit gebeurde zonder dat hiervoor een vacature was open gesteld en zonder officiële sollicitatie.
Koert Bakker woonde samen met zijn vrouw Klaasje in de lichtwachterswoning naast de toren. Naast lichtwachter was hij ook kustwacht. Zo bediende hij eveneens de misthoorn en zijn vrouw was bij dit alles zijn assistente. Ook zij was in (deeltijd)dienst bij het Loodswezen.
Het jonge echtpaar Bakker in 1968.
Dat Koert Bakker verknocht is aan “zijn” toren, mag duidelijk zijn. Nadat de vuurtoren geautomatiseerd was en dhr. Bakker met pensioen, heeft hij in 1994 de taak opgepakt om de toren voor belangstellenden open te stellen. Sinds die tijd geeft hij op afspraak rondleidingen en is de toren in juli en augustus vaak open voor toeristen. Dhr. Bakker is inmiddels 84 en draagt deze taak volgend jaar over aan zijn zoon, die tegenwoordig in het huis naast de toren woont.
Nog even een stukje geschiedenis. De vuurtoren van Urk dateert uit 1844 en heeft dezelfde architect als de toren van Marken, Inspecteur der Maritieme werken J. Valk. De gelijkenis is dan ook evident. Zie ook Vuurtorens (2) Het eiland Urk lag op een strategische plek in de Zuiderzee voor de route vanaf het noorden naar Amsterdam. Urk behoorde in die tijd tot Holland. Amsterdam ofwel de Staten van Holland zorgde er dan ook voor dat al in 1617 het eerste vuurbaken op Urk werd opgericht, een vierkante stenen toren met een kolenvuur. Later volgde er nog een vierkante houten baak met lantaarn alvorens de robuuste ronde toren in 1844 werd gebouwd. Daarvan getuigt deze gevelsteen in de toren.
De toren heeft als enige langs het IJsselmeer en het Markermeer een draailicht; de lamp staat stil en de lens draait en dan ook nog linksom, zo werd mij door dhr. Bakker verzekerd. Iedere 5 seconden geeft het licht een schittering en de reikwijdte van het licht is 33 kilometer of 18 zeemijl bij helder weer.
De toren is 18,5 meter hoog maar dat is hij niet altijd geweest. Dit is te zien op onderstaande foto. De toren was toen slechts 13,9 meter hoog. (zoals nog altijd vermeld staat op de website van Rijksmonumenten) Er ontstond een probleem toen de Bethelkerk op Urk in 1867 verbouwd en vergroot werd en daarna de lichtstralen van de vuurtoren tegen hield. In de jaren erna is de toren zo’n 4,5 meter verhoogd. De lichtkoepel bevindt zich nu op zo’n 27 meter boven zeeniveau.
De vuurtoren voor de ophoging.
Bron: de heer K. Bakker, RWS, Urker Volksleven.
Foto’s: vuurtoren en gevelsteen door auteur;
Echtpaar Bakker ter gelegenheid van 1000 jaar Urk van Dhr. L. Schude;
Oude vuurtoren uit Urker Volksleven.