Vincent Erdin
Eenmaal op het eiland Schiermonnikoog aangekomen kun je er als wandelaar of fietser nauwelijks omheen: een bezoek brengen aan het hoogste toegankelijke punt van het eiland. Bij helder weer levert dat een fantastisch uitzicht op: het hele eiland van de kwelder in het oosten tot aan de contouren van het eiland Ameland in het westen, in het noorden de Noordzee en in zuidelijke richting de kustlijn van Friesland en Groningen met kerktorens als bakens van herkenning.Panorama Schiermonnikoog naar het oosten
De duintop ligt enigszins afgelegen van het dorp Schiermonnikoog. De Duitse bezetter vond deze locatie dan ook een geschikte plek om ver in de Tweede Wereldoorlog (1943) nog een enorm bouwwerk te realiseren: de Wassermann bunker. De uiteindelijke bedoeling was om er een radarinstallatie op te bouwen om het vliegverkeer in de gaten te houden en dat te verhinderen om in Duitsland schade aan te richten. Als het enigszins mogelijk was moesten de vliegtuigen van de geallieerden al voortijdig worden neergehaald zodat zij hun bestemming nooit konden bereiken.
De Duitse bezetter was voor het bouwen van deze bunker mede afhankelijk van de inzet van de eilander bevolking. Die wilde maar half meewerken. Ze deden pro forma mee. Sabotage lag als een bijl aan de wortel van dit bouwwerk. Een net iets minder stevig mengsel voor beton maken zodat de draagkracht al bij voorbaat onvoldoende was om de bedoelde radarinstallatie te kunnen dragen. Op welk moment de bezetter in de gaten kreeg dat het draagvlak onvoldoende was uitgevoerd en dat de betonnen bunker nooit als verzamelpunt van data kon gaan functioneren wordt niet duidelijk.Wassermann, bovenaanzicht
Het is opmerkelijk dat je denkt dat je in het verborgene zo'n groot bouwwerk zou kunnen realiseren. Om twee redenen: 1: je gaat er vanuit dat de eilanders loyaal mee zullen werken, 2: je gaat er vanuit dat de aanvoer van bouwmaterialen over het water (Waddenzee) onopgemerkt blijft, 3: het vliegverkeer wordt buiten beschouwing gelaten.
Iedere piloot die vanuit Engeland naar Noord Duitsland vliegt en de Waddeneilanden als koers voor de te volgen route aan zal houden ziet ineens een opmerkelijke zandverplaatsing op Schiermonnikoog. Goede kans dat hij dit bij een veilige terugkomst heeft gerapporteerd. Daarmee was het bouwwerk van meet af aan al in beeld en verdacht. Op zo'n plek in de duinen doe je niet omdat je daar vriendelijke bedoelingen mee hebt in een tijd van oorlog.
De bunker is nooit afgebouwd maar ligt er na 75 jaar nog steeds. De provincie Friesland heeft samen met de natuurbeheerder de bunker enkele jaren geleden opgeknapt en schoongemaakt waardoor de ruimten in de bunker nu toegankelijk zijn. Al veel langer was het dak als uitkijkplatform in gebruik en dat levert fraaie vergezichten op. Informatiepanelen geven aan wat ooit de oorspronkelijke bedoeling was.
Schiermonnikoog en de andere Waddeneilanden konden in juni 1945 de bevrijding vieren.
bijdrage geplaatst: 20 maart 2020
afbeeldingen: bovenaanzicht bunker: internet; panorama: auteur
