Vincent Erdin
Op het eiland Schiermonnikoog is het altijd al stil maar nu is het, door het coronavirus, eigenlijk al wekenlang te stil. Iedereen wil wil een beetje leven in de brouwerij zien. 75 jaar geleden was er ook zo'n onwerkelijke situatie op het eiland. Heel Nederland was al vrij en kon weer denken aan de nieuwe fase na de afgelopen oorlogsjaren, maar op Schiermonnikoog was oorlog en de dreiging van geweld nog aan de orde van de dag.
Vanaf 5 mei tot aan 11 juni 1945 was er nog een Duitse eenheid op het eiland. De "normale" aanwezige bezetter kreeg in april 1945 nog 120 SS en SD vluchtelingen vanuit Groningen. De Duitse troepen die waren opgedreven door de Canadezen en Engelsen werden richting Zoutkamp opgejaagd. In deze havenplaats aan de Lauwerszee konden zijn een schipper vinden, of wellicht onder dwang een schipper bereid vinden, die hen over zou zetten naar Schiermonnikoog.
Voor deze Duitsers was dit de enige optie om uit handen van de bevrijders te blijven. Opmerkelijk genoeg werden deze vluchtelingen niet met open armen ontvangen door de Duitse legereenheid die nog op het eiland verbleef. De commandant voelde ook wel aan dat er weinig meer nodig was om de boel te laten escaleren. De bevolking zou een mogelijke actie van Duitse zijde op geen enkele manier accepteren. De groep moest zich hoe dan ook afzijdig houden van de eilanders en zich ordentelijk gedragen. Bij het minste of geringste werd in ieder geval een disciplinaire straf in het vooruitzicht gesteld, of dat eenzame opsluiting op een standrechtelijk executie was werd in het midden gelaten.
De Duitse legereenheid was op het eiland aanwezig maar eigenlijk zodanig dat de gewone eilander er niet veel van merkte. De bunker Wassermann was de uitvalsbasis. De bunker was een mislukt project. Het bouwwerk ziet er solide uit, een bunker die verzonken ligt in het hoogste duin, maar direct bij de bouw was er al verzet door de fundamenten minder zwaar uit te voeren dan op de bouwtekeningen stond aangegeven. Het gevolg van dit veel zwakkere bouwwerk was dat de beoogde zendmast nooit op deze bunker geplaatst kon worden. De zendmast zou dan hoogstwaarschijnlijk direct of anders vrij snel na plaatsing door dat robuust ogende fundament zijn gezakt waardoor de hele installatie alsnog onbruikbaar was.
De zendmast was bedoeld om de bewegingen van het vliegverkeer in de gaten te houden en door te kunnen geven aan de Duitse luchtmacht om zo nodig actie te ondernemen en het naderende gevaar vanuit Engeland te kunnen onderscheppen.
Ondanks het falen van de bunker als zendinstallatie bleef het Duitse leger op deze plek zitten, dat was tevens de opvangplek voor de in april 1945 uit Groningen afkomstige militairen. De stad Groningen vierde op 16 april 1945 de bevrijding.
Het bunkercomlex ziet er vrij groot uit maar wie nu in de verschillende ruimten staat moet toch ervaren dat het maar benauwde en waarschijnlijk ook bedompte ruimten zullen zijn geweest. Een beetje inschikken was hoe dan ook noodzakelijk en van enige privacy was geen enkele sprake meer.
De eilanders zullen opgetogen zijn geweest toen alle Duitsers van het eiland waren vertrokken. Op een na, en dat was de eigenaar van het eiland Schiermonnikoog: Graaf Bechtold Eugen van Bernstorff. Ondanks de goede verstandhouding tussen de graaf en de eilanders kon niet worden voorkomen dat het eiland op 27 december 1945 onteigend werd en vanaf dat moment een Nederlandse gemeente.
bijdrage geplaatst: 10 juni 2020
afbeeldingen: auteur