Vincent Erdin
Alle klimaatrapporten over schoon drinkwater ten spijt, in Nederland wordt buitengewoon veel drinkwater gebruikt. Van een vermindering of afname is eigenlijk geen sprake. Helemaal onbegrijpelijk is dat niet, omdat er nauwelijks, of eigenlijk geen, een alternatief voorhanden is. Ieder huishouden kent slechts één waterkraan en daar doen we het dan mee.
Met dat water wassen we, maken we het eten klaar, maken we het huis schoon, spoelen het toilet door etc.
Tot honderd jaar geleden moest men spaarzaam omgaan met drinkwater. De vraag was eigenlijk altijd is er wel voldoende water in de regenton, de waterkelder, of de put?
Eigenlijk heeft het hele kustgebied wel te maken met een vorm van brak water, de overgang van zout naar zoet. Of het nu langs de Noordzee is, de Waddenzee of de Zuiderzee. Om die reden zijn er vrijwel overal voorzieningen te vinden waar water in werd opgevangen, hemelwater wel te verstaan. Of het was direct schoon genoeg om te gebruiken of het werd gefilterd.
Het contrast met nu is groot. Zelfs het heldere water in de beken en sprengen op de Veluwe en in de Achterhoek bevatten sporen van afvalstoffen. Nu zal een slok van dat heldere water niet direct ziekteverwekkend zijn, maar verstandig is het niet.
Heel sporadisch komt het voor dat een particulier een eigen watervoorziening aan laat leggen bij een woning, terug naar de tijd dat de drinkwaterleiding gemeengoed en een nutsvoorziening werd. Eigenlijk zou dat op veel grotere schaal moeten gaan gebeuren.
Een andere oplossing is: opvangen van hemelwater (regen, hagel en sneeuw) en gaan gebruiken voor die huishoudelijk klussen die niet direct het allerbeste drinkwater behoeven: de stoep schrobben, de tuin begieten en de was doen.
De bewoners van de panden in het buitenmuseum kenden dat onderscheid maar al te goed: wanneer gebruik je welk soort water? Tussen medio 1600 en 1850 waren er vier soorten water bekend. Hengel je in de keuken aan de verkeerde pomp en wilde je de aardappels gaan koken? Dat overkwam je hooguit een keer, maar het leerde snel om je daarna nooit meer te vergissen. In het buitenmuseum zijn tenminste zeventien panden met een regenton of waterbak/ put te vinden.
Op de twee afbeeldingen staan twee verschillende watervoorzieningen: een publieke regenwaterbak die het water van het kerkdak opving; Niekerk (Het Hoge Land)en een waterbak bij een (woon)boerderij als particuliere voorziening (Nes, Ameland).
Beiden zijn niet meer in gebruik, althans niet voor het drinkwater, maar wel om de tuin van water te voorzien. Hoe praktisch kan het zijn om het verleden in het heden nog functioneel te laten zijn.
Bijdrage geplaatst: 21 december 2023
afbeeldingen: auteur