Vincent Erdin
Van Ambachten en Ambten.
De burgemeester van iedere gemeente draagt een ambtsketen. Dit is een simpel voorschrift. Het maakt dat de burgemeester herkenbaar is bij officiële en representatieve gelegenheden. De burgemeester draagt de ambtsketen bij iedere vergadering van de gemeenteraad.
Hoe een ambtsketen er uit moet zien is niet vastgelegd, dat wordt overgelaten aan de vindingrijkheid van iedere gemeente. Wat wel is vastgelegd is dat er aan de keten een penning zit met twee afbeeldingen: aan de ene zijde het officiële vastgestelde Rijkswapen van het Koninkrijk der Nederlanden en aan de andere zijde het door de Hoge Raad van Adel vastgestelde wapen van de gemeente.
De twee afbeeldingen worden ook daadwerkelijk gebruikt. Het wapen van de gemeente is zichtbaar zolang het een optreden van de burgemeester in de eigen gemeente betreft zoals het voorzitten van de gemeenteraadsvergadering, bij de Dodenherdenking op 4 mei. Gedurende de vergadering zal de ambtsketen gedragen worden, bij een schorsing van de vergadering zal de burgemeester de ambtsketen even neerleggen.
Zodra er hoog bezoek naar de gemeente komt, en dan moet worden gedacht aan koninklijk bezoek, dan zal de burgemeester de Ambtsketen ook dragen maar dan met de zijde waarop het Rijkswapen zichtbaar naar voren is gericht.
Het moment van de jaarlijkse ,,lintjesregen" is ook een mooie gelegenheid om de Ambtsketen te dragen en het moment daarbij te markeren als belangrijke gebeurtenis voor hem of haar die op dat moment de eer te beurt valt om een Koninklijke Onderscheiding te mogen ontvangen.
In Nederland moet vanaf 1811 een enorme collectie aan Ambtsketens van burgemeesters zijn ontstaan. Iedere gemeente had er immers één. Gemeentelijke herindelingen zijn van alle plaatsen, jaren en tijden. Waren er ooit meer dan 1100 gemeenten nu zijn dat er plus minus 380.
In het Land van Vollenhove is bij de laatste herindeling, en ter gelegenheid van het ontstaan van de nieuwe gemeente Steenwijkerland, ook een nieuwe Ambtsketen ontworpen en gemaakt. Op de afbeelding is deze te zien. Het gemeentewapen van Steenwijkerland aan de voorzijde. De keten waar de penning mee is verbonden symboliseert doorgaans iets uit de gemeente. Hier zijn de schakels in een golvende beweging uitgevoerd. Het Land van Vollenhove kent belangrijke gebieden als de Wieden en de Weerribben en de oevers langs het IJsselmeer, laten we nog even in termen van Zuiderzee denken. In en om het Land is veel water aanwezig en speelt het zeker een rol van betekenis: eertijds de visserij en handel via de zee vanuit voornamelijk Blokzijl en Kuinre, nu weten veel toeristen feilloos de weg naar Giethoorn te vinden. Terzijde: Giethoorn is het bekendste dorp maar niet minder mooi zijn Belt Schutsloot en Dwarsgracht, samen vormen zij een mooie kralenketting.
Bij iedere herindeling probeert een gemeente in het nieuwe wapen iets op te nemen uit de wapens van de voormalige gemeenten. Ook bij Steenwijkerland is dat gedaan: het kruis is een herinnering aan het wapen van Vollenhove (en nog weer eerder het Land van Vollenhove). Het anker in het hart van het wapen is een verwijzing naar de scheepvaart en handel maar tevens naar Sint Clemens de beschermheilige van de stad Steenwijk. De kleuren blauw en groen vormen een verwijzing naar het water en de landbouw en de natuurgebieden.
De Ambtsketen die nu door de burgemeester wordt gedragen is gemaakt in het atelier van Koninklijke Begeer in Zeist. Dat klinkt misschien wat minder romantisch maar het blijft hoe dan ook ambachtelijk. Het ontwerp en het maken van de schakels is voor iedere gemeente weer anders.
De huidige Ambtsketen ziet er deftig uit in vergelijking met die van eerdere kleinere gemeenten. In de beginperiode toen het dragen van een Ambtsketen werd vastgesteld bestond er een keuze: een keten of een lint. Het moest in ieder geval een Oranje lint zijn en bracht uitkomst voor gemeenten die slecht bij kas zaten. Stad Vollenhove kocht voor een rijksdaalder een Oranjelint, de penning moest hoe dan ook net als nu van zilver zijn.
Gemeenten die zich al vrij vroeg de luxe van een zilveren Ambtsketen met schakels konden veroorloven zullen waarschijnlijk bij de plaatselijke zilver en goudsmid te rade zijn gegaan, dan wel in de genabuurde stad of dorp. Op basis van de bevolkingsregisters van Blokzijl blijkt dat er in deze Zuiderzeestad niet minder dan 8 zilver- en goudsmeden in de loop van de tijd tussen 1811 en 1939 werkzaam zijn geweest. Opmerkelijk genoeg kwamen zij in hoofdzaak uit Friesland. Dat ligt weliswaar niet ver van Blokzijl vandaan maar bekend is dat juist Friesland een zeer hoogstaande cultuur op het gebied van het dragen van zilver en goud heeft gekend en dat er talloze zilver- en goudsmeden hun opleiding hebben gedaan en vervolgens werk.
Met het tonen van de Ambtsketen van de representant van de gemeente Steenwijkerland wordt wel de toon gezet voor het vervolg van deze serie de zilver en goudsmid.
Naast de ambtsketen van de burgemeester van de gemeente Steenwijkerland zijn ook de ambtsketens van de voormalige gemeenten IJsselham (ontstaan na een herindeling van: Blankenham, Kuinre en Oldemarkt) en Brederwiede (ontstaan na een herindeling van Blokzijl, Giethoorn, Vollenhove en Wanneperveen) afgebeeld. En de penning is van de voormalige gemeente Blankenham, in plaats van het gemeentewapen is daar alleen de naam van de gemeente in gegraveerd.
Behalve de burgemeester draagt ook een enkele Dijkgraaf van een Hoogheemraadschap een Ambtsketen maar dat is een zeer select gezelschap. Misschien komt er nog eens een voorbij in deze serie.
bijdrage geplaatst: 7 maart
afbeelding: Ambtsketen Gemeente Steenwijkerland, gemeente Steenwijkerland
afbeeldingen: Ambtsketen IJsselham en Brederwiede: auteur
