Corry Blok-Plas
Urk is natuurlijk het Mekka van de vis. Alhoewel, Urk en Mekka is nu ook weer niet de meest voor de hand liggende combinatie. Laten we daarom zeggen: wie Urk zegt, zegt Vis met een hoofdletter.
Er wordt dan ook veel en vaak vis gegeten op Urk. Gebakken, gerookt, gestoofd en gedroogd: het maakt niet uit als ie maar gezwommen heeft. Het is normaal dat de Urker vissermannen na een week vissen een emmer vis mee naar huis nemen voor eigen gebruik en om uit te delen, want zo zijn ze dan ook wel weer. Dit gaat uiteraard buiten de afslag om en er hoeft over dit eigen gebruik ook geen belasting betaald te worden, zeggen ze.
Op zaterdag hangt op heel Urk dan ook de geur van gebakken vis. Veel Urkerinnen zijn netjes en schoon en willen niet dat er binnen gebakken wordt. De mannen worden uit het huis naar de schuur of tuin verbannen met hun pan met vet om daar aan de slag te gaan. Speciaal voor het bakken van de vis hebben, zelfs de meest luxe, appartementen een aansluiting op het balkon om de pan of frituur te verwarmen. En het is daar ook toegestaan om op je balkon vis te bakken. Nog een hele klus overigens voor die mannen want uit betrouwbare bron heb ik vernomen dat 60 (slib)tongen voor een gezin met drie kinderen heel normaal is! Wat wordt er dan nog gegeten bij die gebakken vis: rijst in melk gekookt, met boter, suiker en kaneel!
Nu wilde ik vorig jaar een keer gaan lunchen in de “Botterschuur” op Urk. (Zie ook Botter UK 12 en UK 114 ). Voor wat betreft de vis vond ik de hond in de pot maar ik kon nog wel wat “Urker rijst” krijgen. Er werd wel aan mij gevraagd of ik wist wat dat was. In combinatie met gebakken vis kon dat alleen maar rijst met boter en suiker zijn. Ik ben namelijk in Enkhuizen opgegroeid en gedurende mijn jeugd zo’n beetje verzadigd geraakt van gebakken vis met “zoete rijstepap”. Tot de vriendenkring van mijn vader behoorden een aantal vissermannen, waarvan hij vaak vis kreeg. Zo werd er op zaterdag regelmatig door hem schol en schar gebakken. Ook verbannen naar de schuur en met mooi weer buiten, bakte hij op een groot gasstel met de butaangasfles ernaast de vis. In de ochtend werd door mijn moeder een pan met melk en rijst aan de kook gebracht. Omdat de rijst enige tijd moest koken en het risico op aanbranden levensgroot was met die verdampende melk, werd de pan na een tijdje pruttelen in kranten gewikkeld en in bed onder de dekens gezet om zo na te garen. Als de vis gebakken was, vaak lekker zout, kwam het op tafel met de rijst. Op je bord deed je in de dampende rijst een stuk roomboter, veel suiker en kaneel en dan eten maar met in de ene hand een gebakken vis en in de andere hand een lepel met “zoete rijstepap”. Dat was smullen...
Conclusie: helemaal geen “Urker” rijst, maar meer een vorm van visserman eten. Het werd in ieder geval zowel in Urk als in Enkhuizen gegeten. Vroeger waarschijnlijk meer dan tegenwoordig. Ik heb de combinatie na mijn jeugd nooit meer geproefd.
Mijn Urker hulp-reporter, Otto van de Berg, vertelde mij dat hij de rijstepap een enkele keer nog wel eens kookt. Ook vertelde hij dat het vroeger samen met gebakken vis veel aan boord van de vissersschepen werd gekookt en gegeten. Daar was het ook gebruik om de pan met rijst in dekens gewikkeld in de kooi te laten nagaren. Slow cooking avant la lettre!!
Je hoeft de vis natuurlijk niet altijd te bakken. Ook lekker zijn volgens Otto gestoofde schollen. Stop ze in een pan met een beetje water, zout, ruim azijn en een pakje boter. Let op ze zijn zo gaar. Als de boter gesmolten is, dan zijn ze bijna al goed. Hierbij natuurlijk geen rijstepap maar gekookte aardappels met beste boter en appelmoes met een snufje kaneel. Eet smakelijk!
Bron: Otto van de Berg en JP.