Tim Suijkerbuijk
Piet was één van de acht zoons uit het gezin Van den Berg, naast Jan, Lubbbert, Sjoerd, nog een Lubbert en Jacob. Op 25 juli 1930 werd er een meisje geboren, ze heette Neeltje. Echter, nog geen jaar later sloeg het noodlot toe: ze werd getroffen door tuberculose en overleefde het niet. Haar sterfdag was op 3 juli 1931. Ook de overbuurvrouw van het gezin bleek de ziekte te dragen. De bevinding van de Urker huisarts was dan ook: "Er is een verkeerde boven geweest", zoals hij dit tegen moeder Van den Berg zei.
Tuberculose was in de eerste helft van de twintigste eeuw een veelvoorkomende ziekte op Urk. In de jaren dertig verminderde het aantal tbc-sterfgevallen in Nederland aanzienlijk ten opzichte van de eerste twee decennia, terwijl dit aantal op Urk in dezelfde periode juist met een derde toenam.[1] Tijdens de Eerste Wereldoorlog werd het eiland door de geïnterneerde officieren ‘Ile du diable’ genoemd, het duivelseiland.[2] Het hoge risico op tbc was één van de redenen dat Urk deze bijnaam kreeg.
Visserij
“Ik ben altijd visserman geweest”, vertelt Piet. Dat geldt ook voor zijn vader. Piet zat in de tweede klas van de lagere school toen zijn vader besloot om betere visgronden te zoeken in het Friese Makkum. De Afsluitdijk was toen een paar jaar voltooid. “Hier moeten we weg”, zei vader, wie in Urk geen toekomst meer zag in de visserij door de afsluiting van de Zuiderzee en de toekomstige inpolderingen.
De zevenjarige Piet liep in de eerste periode in Makkum tegen een taalbarrière aan. “Ik verstond helemaal niets van het Fries, maar ik leerde snel op die leeftijd. Na een half jaar kon ik het verstaan.” In Makkum werd er niet alleen een andere taal gesproken, ook werd er op een effectievere manier gevist, namelijk met behulp van fuiken. Deze techniek nam Piets vader in 1939 mee terug naar Urk, waar vrijwel niemand de fuikenvisserij kende. De fuiken zaten vol met spiering en snoekbaars, het was een geschenk voor Urk.
Ongeluk
Op 7 oktober 1954, toen Piet 26 jaar was, visten de broers Van den Berg met de UK60 op de Noordzee. Jan van den Berg bevond zich in de stuurhut, terwijl de rest van de bemanning beneden in het logies zat. De kotter, vernoemd naar hun overleden kleine zusje Neeltje, sloeg tijdens een onverwachte zware Noordwesterstorm om. De stuurhut werd door de golven van de kotter af geslagen en de hele bemanning kwam onder water terecht. “Je had alleen nog tijd om te bidden, je wist dat je zou sterven”, vertelt Piet. Wonder boven wonder kwam Neeltje weer overeind, maar Jan verdronk op die noodlottige dag.
De ramp, met vermelding van Jan van den Berg, haalde ook de Leeuwarder courant:
Krantenbericht (1) (rechtsboven: ‘Vier schepen, waaronder twee Nederlandse, worden vermist’).
Krantenbericht (2) (rechtsboven, ‘Vier schepen vermist’, 6e alinea).
“Er zijn weinig dagen dat ik er niet aan denk”, zegt Piet. Zijn broer Jacob heeft na het ongeluk niet meer gevist, wat Piet wel begreep, “het viel voor mij ook niet mee”. Aan de andere kant, wat moest je anders als Urker? “We hadden met acht broers drie schepen en je wist als visserman dat alles kon gebeuren”. Het was simpelweg vanzelfsprekend dat je als Urker visserman werd, en bleef. Zelfs als je andere kwaliteiten had.
UK-174
In de bovenstaande krantenberichten wordt ook de in dezelfde nacht vermist geraakte UK-174 genoemd, ook wel de ‘Hendrika’ geheten. Luut Kamper uit Urk moest in militaire dienst naar Ossendrecht en stond met andere Urkers te wachten op de bus naar het Noord-Brabantse dorp. Vervolgens werd één van de Urkers die uitstel had gevraagd op het laatste moment teruggeroepen, met de mededeling dat hij mocht gaan vissen en niet meer in dienst hoefde. Niet veel later verdronk hij met het vergaan van de UK-174.
Lees het verhaal van Luut Kamper over deze gebeurtenis hier.
Piet van den Berg vertelde zijn verhaal tijdens het vertelcafé op Urk, op 17 juli 2018.
[1] P.J. Meertens en L. Kaiser, ‘Het eiland Urk’ (Alphen aan den Rijn 1942) 266.
[2] https://www.flevopost.nl/nieuws/urk/509390/terug-naar-duivelseiland-met-urk-in-wintersferen.html
Foto: "Unquiet IJsselmeer" (CC BY-NC-ND 2.0) by //Rutger